گل نرگس

متن‌محوری در علوم و معارف حوزوی (به‌دلیل قرآن‌محوری و حدیث‌محوری)، و غنا و عمق ادبی کلمات و جملات به‌کار رفته در منابع دین، و فاصله ما با زبان مبدء در صدر اول نزول قرآن، سبب شده است تا تحلیل‌های زبانی، نقش بسیار حیاتی را در کشف نظر خداوند از منابع دین، ایفا کنند. کشف «معنا و منظور» شارع در علم فقه و اصول‌فقه، در علم تفسیر، در علم فقه‌الحدیث، هسته مرکزی این علوم به‌شمار می‌رود. تحلیل‌های زبانی، به وفور در این علوم به‌کار برده شده‌اند.

این ابزارهای زبانی و تحلیل زبانی، در ادبیات، منطق و اصول فقه، مورد بررسی و منضبط‌سازی و موجّه‌سازی قرار گرفته‌اند. تعلیل‌هایی که در کتب ادب عرب (در صرف، نحو و بلاغت) برای قواعد زبانی و طیفی از تغییرات در زبان، به‌کار می‌روند، از همین مقوله می‌باشند. این تعلیل‌ها به «تعلیل‌های بعد الوقوع» معروف هستند که سبب شده است در حدّ یک حدس تنزل پیدا کنند و اعتباراتی تکلّف‌آمیز تلقی شوند در حالی‌که قواعد زبانی اعتباریاتی هستند که منشاء انتزاع حقیقی دارند و هر فردی به‌هر نحوی که بخواهد نمی‌تواند قواعد بین‌الاذهانی را تحلیل و تبیین کند. علم زبان‌شناسی، قدرت کشف این منشاء انتزاع‌ها و قواعد حاکم بر زبان را فعال می‌کند.